Bazen kendileri için olsa da okuyacağı kitaplar büyükler tarafından seçilen, tercihi olmayan bir kitabı okumakla yükümlü kılınan çocukların okur haklarından haberdar mısınız?
Okumak fiilinin emir kipine tahammülü olmadığını söyleyen Fransız yazar Daniel Pennac, "Roman Gibi" adlı yapıtında, bunların pedagojik işkence malzemesi olarak kullanılmaması kaydıyla, çocukların on maddelik okurluk haklarına değiniyor.
Okumama hakkı
Sayfa atlama hakkı
Bir kitabı bitirmeme hakkı
Tekrar okuma hakkı
Canının istediğini okuma hakkı
"Bovarizm" hakkı
Canının istediği yerde okuma hakkı
Çöplenme hakkı
Yüksek sesle okuma hakkı
Susma hakkı
Bunlar sadece çocukların değil tüm okurların hakkı. Bu yüzden her hak için geçerli olan o hakkı kullanmama seçeneği elbette okumak için de geçerli. Okuyan kişinin kendini geliştirdiği gözle görülür bir gerçek olsa da okumanın reddedilebilecek bir eylem olduğunu da kabul etmeliyiz.
Keyif için okumak
Okumak, bir görev duygusu ile yapıldığında işkenceden farksız bir hâl alabilir. Okuyucu kitapla ilişkisini kendi belirleyip, metnin sayfalarını atlayabilir. Zira çocukların eline "İlyada"nın çocuklar için uyarlanmış kopyasını, yani kendisi için başkaları tarafından budanmış bir kitabı tutuşturmak yerine kitabın orijinalini verip, kendi destanını yaratmasına izin vermek daha anlamlı olabilir. Çocuklar başladıkları her kitabı bitirmek zorunda değil. Bazı kitapların bizi çağıracağı günü beklemek daha anlamlı olabilir. Hikâye için daha hazır olmayabilirler. Ya da yeni bir kitap okumak yerine çok zevk alınan bir kitabı 2., 3. kez okumak daha keyifli olabilir. Pennac'nın listesinde yer alan en güzel okur hakkı ise bovarizm -kendini kitap kahramanının yerine koymak- olsa gerek. Kendini o kahramanın yerine koyup, okumanın tadına varan bir çocuğun artık kitaplardan kopması söz konusu olmayabilir.
Yine de çocuk ya da yetişkin fark etmez, insan keyfi için okur ya da okumaz.
04.11.2007 tarihinde Milliyet Kitap Eki'nde yayımlanmıştır.
