20.05.2009

Çocuk ve Sanat

Ebru AKKAŞ 24.11.2007 tarihinde Milliyet Kitap Eki'nde yayımlanmıştır.
Gerek çeviriler gerekse yerli üretimlerle çocuklar için bol bol roman, hikâye ve şiir kitapları yayımlanıyor. Bu alan, sanatın farklı disiplinlerini çocuklara tanıtmak için hazırlanan sanat kitaplarının dilimize çevrilmesiyle daha da büyümeye başladı.
Çocuklar, her şeye olduğu gibi sanata da merakla yaklaşıyorlar. Yazılı metinle ilişkisi 6–7 yaşından sonra başlayan bir çocuğun plastik sanatlara ilgi duymaması söz konusu olamaz. Yalnız bu meraklı gözlerin bir yapıtı bakarak değil, görerek değerlendirebilmesi için doğru yönlendirilmeye ihtiyaçları var.

Çocuğunun sanattın farklı disiplinlerinden anlamasını isteyen ebeveynlerin önünde ya bu konuda yeterli donanıma sahip olmamak ya da sanat birikimini çocuklara nasıl aktaracağını bilmemek gibi iki büyük engel var. İşte çocuklara yönelik bu tip sanat yayınları, onların eline doğru kitabı tutuşturmaya uğraşan biz büyüklerin de işini kolaylaştırıyor.

Bahar aylarında YEM Yayın, Phaidon’un The Art Book/ Sanat Kitabı’nın çocuklar için uyarlaması olan “Çocuklar için Sanat Kitabı”nın ilk cildini yayımlayarak bu alanda büyük bir adım atmıştı. Sanat tarihinin önemli yapıtlarını ve sanatçılarını, kronolojik bir sıra gütmeksizin içinde barındıran bu kitap, çocukların olduğu kadar yetişkinlerin de ilgisini çekmişti.
Benim Sanat Kitabım

Çocuklar için yayımlanan sanat kitaplarının arasına İş Bankası Kültür Yayınları’nca hazırlanan “Benim Sanat Kitabım” (Usborne The Children’s Book of Art) da katıldı. Okuma kapasiteleri ve ilgi alanları çok farklı olduğu için çocuk kitaplarını sınıflandırmak doğru olmasa da kitap, 9–12 yaş aralığındaki çocuklara hitap ediyor. ‘Benim Sanat Kitabım’da sanat tarihine damgasını vurmuş, farklı akımlardan etkilenmiş, kendilerine özgü teknikler kullanmış 32 sanatçının yapıtları kronolojik sıra ile anlatılıyor. Leonardo da Vinci, Rembrant, Degas, Monet, Van Gogh, Picasso, Matisse ve Andy Warhol gibi sanatçılar ve eserleri kısa ama doyurucu bilgilerle aktarılıyor çocuklara. Çocukların dikkatini çekebilmek içinse onları kitabın içine çekecek detaylara sıkça yer verilmeye özen gösterilmiş. Mesela, Botticelli’nin “Venüs’ün Doğuşu” yapıtının anlatıldığı sayfalarda tablonun yapım yılı, tekniği, ölçüleri, ressam ve resmin tekniği hakkındaki bilgiler veriliyor. Temel bilgilerin yanı sıra resimde dikkat çeken ışıltılı detaylar için altın kullanıldığı, kimi zaman resme özellikle deforme edildiği gibi ilgi çekici özellikler de vurgulanıyor.
Plastik sanatları anlatan bu kitabı okuyan bir çocuk sıcak, soğuk renkler, renk çemberi gibi temel sanat bilgilerini edinmiş oluyor. Bu bilgiler, kitabın sonuna yer alan “Terimler Sözlüğü” ile pekiştiriliyor.

Kitapta yer alan konuların yanı sıra çocukların sanat eserleri ile ilgili daha fazla bilgi alabileceği, kendi boyamalarını yapabilecekleri internet sitesi adreslerine de yer veriliyor. Böylece çocukların okumaları zenginlik kazanıyor. Adı geçen site ziyaret edildiğinde, yapıtla ilgili bilgilere kitapta yer aldığı sayfa numarası yazıldıktan sonra ulaşılabiliyor. Kitap, sadece sanat alanında değil ekinde yer alan internete bağlanmadan önce büyüklerden izin alınması, kişisel bilgilerin paylaşılmaması gibi internet güvenliği kurallarıyla da çocukları bilinçlendiriyor. Sanatın tanımı, nasıl yapılması ile ilgili tartışmalara değinen kitabı Rosie Dickins kaleme almış. Sanat eğitimi alan Dickins’in birçok çocuk kitabı bulunuyor.

Kitap, konusunda uzman kişilerin danışmanlığında Çiçek Eriş tarafından Türkçeye çevrilmiş. ‘Benim Sanat Kitabım’da irdelenen yapıtların isimleri, bir azizliğine uğrayıp yeni bir isimle ile değil de Türkçede bilinen adları ile anılıyor. Yalnız kitap çocuklar için hazırlanmış olduğundan olsa gerek insanın gözleri ister istemez sanatçı adlarının Türkçe okunuşlarının verildiği sayfayı arıyor. Maalesef bulamıyor. Çevirinin tek eksiği de bu olsa gerek. Benim Sanat Kitabım, bir çocuk kitabında olması gereken; görsel yönden çarpıcılık, kaliteli kâğıda iyi basım, geniş satır aralıklı ve kolay okunabilir harfli olmak gibi tüm nitelikleri bünyesinde barındırıyor.
Benim Adım…

Sanata giriş yapan çocuğun artan merakını tatmin edebilecek diğer yayınlar da mevcut. Altın Kitaplar’dan çıkan “Benim Adım …” dizisi kitapları bu konuda başvuru niteliğini taşıyor. Sanat kitaplarında Leonardo da Vinci adına rastlayan bir çocuk, bu dizide yer alan ‘Benim Adım Leonardo da Vinci’ kitabında Da Vinci’nin ağızdan anlatılan bir yaşam öyküsüyle karşılaşıyor. Üstelik yalnızca ressam hakkında değil, ressamın yaşadığı dönemle ilgili de bilgi sahibi oluyor. Kitapta, sırf boyaları birbirine karıştırıp, tuvale sürmekle ressam olunmayacağı, bunun için sanatçının çok yönlü olması gerektiği de anlatıyor. Antonio Tello’nun yazdığı kitabı Türkçeye Farah Yurdözü çevirmiş.

10 yaş üstü çocuklar için hazırlanan dizinin diğer bir kitabı ise bir müzisyen hakkında. “Benim Adım Mozart”, müzik tarihinin en önemli bestecilerinden olan Avusturyalı Wolfgang Amadeus Mozart’ın hayatını ve eserlerini konu alıyor. Kitapta, ilk senfonisini sekiz, ilk operasını on iki yaşında besteleyen müzisyenin, ölüm döşeğinde yarım bıraktığı cenaze marşına kadar neredeyse tüm eserlerinin öyküleri çocuklara kısaca aktarılıyor. Meritxell Marti’nin kitabını okuduktan sonra çocuklara, hakkında bilgi sahibi oldukları bu opera ve besteleri dinlemek kalıyor.
Plastik sanatlar, ressamlar ve bir de müzisyenin ardından şimdi sıra çocuklar için hazırlanan bir görsel sanat kitabına geldi.

Hiç Resim Uçar Mı?

“Hiç Resim Uçar Mı?”, tamamen görsellerden oluşan, şüphesiz şimdiye kadar gördüğüm en ilginç çocuk kitaplarından birisi. Görsel bir kitap, metinler olmaksızın da hikâyesini anlatabilir. Mesajını resimlerin ardına gizler. Bazen bir kurguyu da ihtiyaç duymaz.

Colin Ord’un hazırladığı oyunlu göz yanılsamaları kitabı ‘Hiç Resim Uçar Mı?’ filmciliğin temelinde yatan hareketli görüntülerden oluşuyor. Ayrıca bu kitabı okumak için okuryazar olmaya değil, bir asetat örtüye ihtiyaç var. Kitabın ön tarafından bulunan bu asetat örtü ile okuyucu metin ve kurguya ihtiyaç duymaksızın kendi hikâyesini yaratabiliyor. Kitapta toplar, hayvanlar, insanlar, geometri, farklı görseller başlığı altında toplam yirmi altı görsel yer alıyor. Mesela bir atı dörtnala, tırıs ya da bir filmlerdeki gibi ağır çekimde koşturmak, koca cüsseli fili hızlı adımlarla ilerletmek, yunuslara oyun oynatmak bu yaşımda bana bile büyük keyif verdi. Hiç Resim Uçar Mı, Marsık Kitap etiketi ile piyasaya çıktı.

Dileğim, dünyalarını genişletmek ve kendini keşfetmek isteyen çocuklara sanatı sevdirmeye yönelik bu yayınların daha da çoğalması ve çeşitlenmesi. Aslında kendi sanat tarihimizi çocuklara anlatabilecek yayınları hazırlayabilsek ne güzel olur…